Bijdrage van Agnieszka van Ruijven-Rojek.
Nederland kent een boeiende oudejaarstraditie, waarbij we gewend zijn het jaar feestelijk af te sluiten met champagne, oliebollen, appelflappen en vuurwerk. Lekker knallen, mooie kleuren, pret voor het hele gezin, vrienden, familie en buren. Oud en Nieuw is een uitbundig en democratisch feest.
Heel mooi allemaal, maar meer positieve punten van deze Nederlandse traditie kan ik niet bedenken. Dat heeft overigens niets te maken met mijn buitenlandse afkomst. Al ruim 15 jaar lang ben ik onderdeel van de 16,5 miljoen mensen die in ons mooie land wonen en als er meer voordelen aan het jaarlijkse knalfeest waren geweest, dan had ik ze ongetwijfeld kunnen noemen. Wat ik wel paraat heb, is een groot aantal nadelen van het vuurwerk. Met de vraag hiernaar zou ik makkelijk een ronde van 'Ik hou van Holland' kunnen winnen. Hoeveel nadelen heeft ú paraat? Niet minder dan ik, vermoed ik. Kleine test?
Het afsteken van vuurwerk is schadelijk voor het milieu.
- Bij het afsteken van knalvuurwerk komt voornamelijk het broeikasgas kooldioxide vrij. Bij siervuurwerk komen daar ook zware metalen bij. Het bevat hoge concentraties koper, strontium, kalium, calcium, antimoon, ijzer, aluminium, titanium, lithium, natrium, magnesium, barium, zink, chloor, zwavel en fosfor, wat zorgt voor vervuiling van lucht, grond, en water. Voorbeelden:
- niemand heeft vorig jaar de compacte grijze nevel gemist die er over heel Nederland hing;
- ongeveer 18% van al het koper in het oppervlaktewater is afkomstig van vuurwerk;
- het afsteken van vuurwerk zorgt voor veel afval. Direct na het afsteken blijft een deel van het omhulsel op de grond liggen, de rest komt even later naar beneden. Jaarlijks geeft vuurwerk ongeveer zes miljoen kilogram afval, hoofdzakelijk is dat karton en papier.
Het afsteken van vuurwerk is schadelijk voor dieren.
- Vuurwerk heeft een sterk verontrustende werking op (huis)dieren. Sommige dieren, bijvoorbeeld honden en katten, kunnen zo bang zijn voor het totaal onverwachtse geknal, dat ze helemaal wild worden. Veel eigenaren zien daarom vreselijk op tegen de oudejaarsavond en durven hun viervoeter niet alleen te laten. Of worden de huisdieren met allerlei chemische troep behandeld om die avond kalm te blijven.
- De sterk verontrustende werking van vuurwerk op dieren geldt ook voor de vogels. Ons land is dichtbevolkt en tijdens Oud en Nieuw wordt vrijwel overal geknald. Op dat moment kunnen de vogels bijna nergens een veilige plek meer vinden, zeker niet in de steden. Ook professioneel afgestoken vuurwerk heeft een negatief effect op vogels, dit binnen een straal van 3 kilometer vanaf de afsteekplaats.
Het afsteken van vuurwerk is schadelijk voor mensen.
- Vuurwerk kost handen, voeten, trommelvliezen, ogen en mensenlevens. Het gaat veelal om jonge en gezonde mensen: tieners, kinderen en passanten, die in één klap worden geraakt in hun levensgeluk, beroepskansen en partnerkeuze. Bij de helft van de letselgevallen is het vuurwerk niet door het slachtoffer zelf aangestoken. Rond de jaarwisseling twee jaar geleden moesten 268 mensen worden behandeld met oogletsel. 24 ogen werden blind, meer dan er in de hele Irak-oorlog bij Nederlandse soldaten verloren gingen.
- Vuurwerk maken blijft handwerk, voornamelijk in China maar ook in andere lagelonenlanden zoals Thailand. Tijdens de productie van vuurwerk komen op jaarbasis gemiddeld 250 mensen om het leven door explosies in vuurwerkfabrieken. Een groot deel daarvan zijn kinderen, omdat voor het maken van vuurwerk vaak gebruik wordt gemaakt van kinderarbeid. Bij het net genoemd getal zijn ongelukken met blijvend lichaamsletsel als resultaat niet meegerekend.
- De verontreinigde lucht is hoogst onprettig voor astmapatiënten, en barium en strontium zijn giftige zware metalen.
- Grote groepen burgers In Nederland zijn bang voor vuurwerk en de daarmee samenhangende agressie en vandalisme. In steden durven vele ouderen niet meer naar buiten. Daarnaast moeten we een maand lang met grotere enveloppen naar een TNT-afdeling omdat de openingen van de brievenbussen vuurwerkproof gemaakt zijn. Wie de jaarwisseling niet thuis doorbrengt, wordt geadviseerd ook zijn brievenbus dicht te timmeren. Als je de kans op vernieling verder wilt verkleinen, moet je ook je klikobak opbergen, konijnen binnenhalen en een aantal andere voorzorgmaatregelen in en om het huis nemen. Ook je auto is tijdens de oudejaarsavond niet veilig.
De schade door het afsteken van vuurwerk kost Nederland jaarlijks ongeveer 1 miljard euro.
- Op de eerste dag van januari 'mogen' gemeentelijke reinigingsdiensten uitrukken om het roodgekleurde tapijt weer op te vegen. De dagen daarna zijn de gemeenten bezig met wegwerken van beschadigingen, zoals kapotte bushaltes e.a. Dat wordt mede mogelijk gemaakt door ons, de belastingbetalers. Tegenover elke euro omzet aan vuurwerk staat 16 euro aan kosten voor de maatschappij. In totaal kost het jaarlijkse feestje ongeveer 960 miljoen aan nieuwe brievenbussen, bodemvervuiling, ziektekosten etc.
Ik zou nog meer nadelen kunnen noemen, bijvoorbeeld de handel in het illegale vuurwerk en allerlei problemen en kosten die daarmee gepaard gaan. Of de effecten van de vuurwerkramp in Enschede 10 jaar geleden. Toch laat ik het hierbij, want mijn punt is nu, geloof ik, duidelijk.
De ernstige zaken die ik hierboven heb opgesomd, worden door de knalliefhebbers als 'ongewenste bijeffecten van de vuurwerktraditie' genegeerd. Dit onder het motto: 'Gebruik je verstand, vuurwerk hoort bij Nederland!' Gezond verstand zullen deze mensen niet bedoelen, lijkt mij. Want het genieten van iets wat, direct en indirect, zo veel ellende veroorzaakt, is ver van verstandig. Ik heb ook mijn vraagtekens bij het verstandsniveau van fervente vuurwerkvoorstanders, bijvoorbeeld dat van de persoon die op een internetforum schreef: 'Het milieu is toch al slecht, dus vuurwerk kan er nog wel bij'…
Vorig jaar is het door een onderzoek duidelijk geworden dat de helft van Nederlanders geen geknal met de jaarwisseling meer wil. Als ik dit bij alle eerder genoemde negatieve argumenten optel, dan begrijp ik echt niet hoe het kan dat de Nederlandse gemeenten geen stappen durven te nemen om het jaarlijkse vuurwerkfeest te beperken. Bijvoorbeeld door te beginnen met het organiseren van een professionele vuurwerkshow op een centrale plek of, nog beter, een feest met een (bekende) DJ en een enorme lasershow. Het feesten op een manier die minder schadelijk is voor mens, dier, milieu en portemonnee, hoeft toch niet minder leuk te zijn? De techniek is zo ontzettend vooruitgegaan, er zijn vast wel alternatieven te bedenken. Maar we blijven hangen in oude denkwijzen. Het argument dat het om een traditie gaat waarmee men liever niet wil breken, vergelijk ik met de stierengevechtentraditie in Spanje. We mogen ons niet eeuwenlang achter een traditie blijven verschuilen. We leven in de tijd van groeiende maatschappelijke bewustwording op allerlei fronten, waaronder klimaatverandering en duurzaamheid. Als individuen dragen wij gezamenlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Toch zijn de argumenten tegen vuurwerk nog steeds minder belangrijk dan de egoïstische behoefte aan schadelijke pret van (de minderheid van) de Nederlandse bevolking. Naar mijn beleving klopt er iets niet. Lieve mensen, waar zijn wij mee bezig? Is het individualisme in ons land zo ver doorgeschoten en houden wij zo veel van onszelf en van onze eigen pleziertjes dat het welzijn van een ander ons niet kan schelen? Welke rampen moeten er nog gebeuren om ons wakker te schudden, zodat we eindelijk in een collectieve beweging komen en orde maken met zaken die niet deugen?
Ik hou van mezelf, maar ik hou ook van deze wereld, de dieren en de natuur. En ik hou van Holland, maar dan zonder vuurwerk.
Agnieszka van Ruijven-Rojek
